Tarih Düşürme Ustası Kandî ve Manzum Tarihleri

Özet

Tarih düşürme, ebced hesabı denilen ve Arap harflerinin her birine sayısal bir değer verilerek oluşturulan sistematikle tarihte meydana gelen önemli bir hadisenin kronolojik tespiti demektir. Elbette bu tespiti yapan bir şair olunca rakamları kullanmak yerine temel enstrümanı olan şiire başvurur. Tarihte ilk tespitinin XV. yüzyılda yapıldığı tarih düşürme geleneği, günümüzde de devam etmektedir. Klasik Türk edebiyatında tarih düşürme ustası olarak anılan birçok şair mevcuttur. Bursalı Haşimî, Seyyid Osman Surûrî ve Antepli Aynî bu türün en güzel örneklerini veren şairlerdendir. XVI. yüzyılda Osmanlı toplumunda yetişmiş olan Kandî de kaynakların tarih manzumelerini övdükleri müverrihlerin başında gelmektedir. XVI. yüzyıl tezkirecilerinin aracılığıyla haberdar olduğumuz Kandî’nin hayatı hakkında elimizde çok az bilgi vardır. Şiirleri ve tarihleriyle ilgili örnekler bugün şair tezkirelerinde ve şiir mecmualarında bulunmaktadır. Tezkirecilerin şair ile ilgili varmış oldukları ortak kanaat onun şiirlerinden ziyade tarih manzumeleriyle bilindiği ve şöhretini bu yolla elde ettiği yönündedir. Bundan dolayı Kandî için şair sıfatının yanı sıra müverrih ibaresi de sıkça kullanılır. Elbette Kandî dışında tarih düşüren çoğu şairin tarih manzumeleri ile ilgili akademik çalışmalar yapılmıştır. Ancak hakkında çalışma yapılan şairlerin bugün elimizde divanları ya da başka bir eserleri mevcutken Kandî’nin eserlerinden geriye kalmış kalıntıları başka kaynaklardan temin etmekteyiz. Bu çalışmada XVI. yüzyılda yazılan yedi adet tezkireden elde edilmiş kısıtlı bilgilerden hareketle Kandî’nin tarih manzumeleri ile ilgili bilgi verilmeye çalışılacaktır.