Petrol ve Doğalgazın Uluslararası Piyasalara Ulaştırılmasında Jeopolitik Konum ve Kimliğin Etkilerinin İncelenmesi: Azerbaycan-Türkiye İlişkileri Örneği

Salih Emir Mutluer

doi:10.46291/IJOSPERvol7iss2pp341-358

Yazarlar

Salih Emir Mutluer Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, İİBF, Sosyal Hizmet Bölümü salihemir.mutluer@erdogan.edu.tr

DOI:

https://doi.org/10.46291/IJOSPERvol7iss2pp341-358

Anahtar Kelimeler:

Jeopolitik, Kimlik, Milli Kimlik, Dini Kimlik, Petrol, Dış Siyaset

Özet

Jeopolitik, bir devletin yer aldığı ülkeler coğrafyasındaki stratejik önemini vurgulayan önemli bir kavramdır. Ülkelerin coğrafi/fiziki özellikleri (iklim, bitki örtüsü, yeryüzü şekilleri, yer altı ve yer üstü zenginlikleri vb.), komşuları ve ilişki düzeyi, tarihi/kültürel dokusu (geleneksel yapısı, medeniyete ait bilgileri, dil yapısı, değer yapıları vb.), dinsel ve etnik özellikleri (inanç, millet, köken vb), iktisadi yapısı (üretim ve tüketim kapasitesi vb), ulaşım imkânları (deniz, liman, karayolu, havayolu gibi), uluslararası platformlardaki rolü ve askeri gücü gibi daha pek çok özellik jeopolitik önemi belirleyen etmenler arasında sayılabilir. Türkiye, bulunduğu coğrafya bakımından iki kıta arasında köprü konumunda yer alması, uluslararası sulara açılan önemli liman ve boğazlara sahip olması Türkiye’yi jeopolitik anlamda bulunduğu bölgede önemli bir merkez haline getirmektedir. Ayrıca, Türkiye’nin petrol ülkelerine olan coğrafi yakınlığı, İstanbul ve Çanakkale gibi iki önemli boğaza sahip olması ve ülkede bulunan önemli limanları sayesinde sahip olduğu milli ve dini kimliğinin de etkisiyle Hazar Havzası’nda bulunan petroller güvenli bir şekilde uluslararası pazarlara aktarılabilmektedir. Jeopolitiğin bir ülkenin dış siyaseti üzerinde tek başına belirleyici bir faktör mü? Yoksa, jeopolitiğin yanında milli kimlik, kültür gibi faktörlerinde dış siyasette etkisi var mıdır? Sorularına ışık tutmak amacıyla oluşturulmuş bir çalışmadır.

Referanslar

Abbasov, A.A. (1990). Azerbaydjantsı: İstoriko-Etnogarafişeskiy Oçerk, Bakı.

Abdullayev, Cavid (1999). “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Hazar’ın Statüsü ve Doğal Kaynaklarının İşletilmesi Sorunu”, A.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 48, Sayı 1-4, s. 255-288.

Ağacan, Kamil (2001). Kaderdaş Devletler: Azerbaycan-Gürcistan İlişkileri, Avrasya Dosyası Azerbaycan Özel, Cilt 7, Sayı 1, s. 319.

Akça, Gürsoy (2005). Modernden Postmoderne Kültür ve Kimlik, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ĐLKE), Sayı 15.

Arı, Tayyar (2007). Irak, İran, ABD ve Petrol, İstanbul, Alfa Yayınları.

Yunusov, Arif (2004). Azerbaycan’da İslam, Bakı.

Atay, Mehmet (2002). ABD’nin Afganistan Operasyonu ve Orta Asya’da Jeopolitik Satranç, Jeopolitik Dergisi, sayı:1.

Brubaker Roger and Frederick Cooper (2000). “Beyond ‘Identity’”, Theory and Society, February, Vol: 29, No: 1, pp. 1-47.

Castells, Manuel (2004). The Power of Identity, Blackwell, Oxford, p. 7.

Davutoğlu, Ahmet (2001). Stratejik Derinlik, İstanbul, Küre Yayınları.

Eilstrup, Mette (2006). Debates on European Integration: A Reader, Palgrave Macmillan, New York, DOİ 10.1007/978-0-230-20933-6

Foucault, M. (2011). Özne ve İktidar, Seçme Yazılar 2. (3.Basım). Çev: I. Ergüden, O. Akınhay), İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.

Forbes, R. J. (1972). “Studies in Early Petroleum History” (Çev: Nurettin Türsan), “Orta Doğu ve Petrol”, İstanbul, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Cilt: 10, Sayı:56.

Harunoğulları, Muazzez (2016). Jeopolitik Rekabet Alanı: Hazar Havzası ve Türkiye, Ankara, TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu International Geography Symposium 13-14 Ekim.

Hasanov, Ali (2014). Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Ulusal Kalkınma ve Güvenlik Politikası, (Çev: Azad Ağaoğlu Fuad Şammedov), Ötüken Neşriyat.

Hopf, Ted (1998). “The Promise of Constructivism in International Relations Theory”, International Security, Vol: 23, No.1, 171-200.

İlhan, Suat (2006). Türklerin Jeopolitiği ve Avrasyacılık, Ankara, Bilgi Yayınevi.

İzzeti, İzzetullah (2006). İran ve Bölge Jeopolitiği, İstanbul, Küre Yayınları.

Giddens, Anthony (1984). The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration, United States by the University of California Press, Polity Press.

Gökalp, Emre (2007). Milliyetçilik: Kuramsal Bir Değerlendirme, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1.

Janke W. (2008). Rugged Free Energy Landscapes: Common Computational Approaches to Spin Glasses, Structural Glasses and Biological Macromolecules, Berlin, DOİ 10.1007/978-3-540-74029-2

Keith Michael ve Steve Pile (1996). “The Place of Politics”, Place and the Politics of Identity, journal of the university of arizona , 1-40, pp. 27-28.

Maalouf, Amin (2000). Ölümcül Kimlikler, Çev. Aysel Bora, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, s. 18.

Mercer Jonathan (1995). “Anarchy and Identity”, International Organization, (https://doi.org/10.1017/S0020818300028381).

Mutluer, Salih Emir (2019). Azerbaycan Kanaat Önderleri Açısından Türkiye’nin Jeopolitik Anlamı, Yayınlanmış Doktora Tezi, Konya, Selçuk Üniversitesi.

Neumann Iver (1999). “Avrupa Kimliği, AB Genişlemesi ve Entegrasyon/Dışlama Bağıntısı”, Çev: İsa Afacan, Avrasya Dosyası, Kış, Avrupa Birliği Özel, Cilt: 5, Sayı: 4, s. 19.

Öztürk, Ahmet (2009). Rusya-Gürcistan Krizi: Yerel Bir Çatışma, Küresel Yansımalar, Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları Dergisi, C.4, Sayı:7, s.6

Philip Gleason (1983). Kimliği Belirleme Anlamsal Bir Tarih Amerikan Tarihi Dergisi , Cilt 69, Sayı 4, Sayfa 910–931, https://doi.org/10.2307/1901196.

Reus-Smit, Christian (2005). “Constructivism”, Theories of International Relations, Pelgrave Macmillan, New York, pp.199-201.

Saltıkgil, Haluk V. (1970). Dünya’da, Türkiye’de Petrol: Ateşe Tapanlardan Petrole Tapanlara, İstanbul, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi.

Sebahattin Şimşir (2001). Azerbaycanlıların Türkiye’deki Siyasi ve Kültürel Faaliyetleri, Akt: Aslanlı A. Kurban V. (2016). “Azerbaycan Türkiye İlişkileri ve Sivil Toplum Kuruluşları”, Ankara, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi.

Shain, Y. and Barth, A. (2003). Diasporas and İnternational Relations Theory, İnternational Organization, Summer, Skin: 57, Number: 3.

Veliyev, Cavid ve Aslanlı, Araz (2011). Güney Kafkasya Toprak Bütünlüğü, Jeopolitik Mücadeleler ve Enerji, Ankara, Berikan Yayınevi..

Wendt A.E. (1994a). “Collective Identity Formation and the International State”, American Political Science Review, June, Vol: 88, No. 2, 384-397, p.385.

Wendt A.E. (1999b). Social Theory Of İnternational Politics, Cambridge University Press.

Wendt A.E. (2004c). “The State as Person in International Relations Theory”, Review of International Studies, Vol: 30, No. 2, pp. 289-316.

https://www.aa.com.tr/tr/ulke-profilleri/azerbaycan/901996#targetText.

http://files.preslib.az/projects/remz/pdf_en/atr_din.pdf.

http://nazimcefersoy.blogspot.com/2014_05_01_archive.html.

Prezi.com.tr.

Sozluk.gov.tr.

www.eco.gov.az/az-erazi.php/14Kasım2010.